Масленица -Барекендан

Масленица – веселый и жизнеутверждающий праздник проводов зимы и встречи весны, который с удовольствием отмечают как дети, так и взрослые. Но нужно помнить, что Масленица – это древний, еще языческий праздник, который сохранился после крещения Руси. Вы знаете, почему масленица – такой громкий и шумный праздник? Потому что землю нужно разбудить, и тогда начнется весна, можно будет пахать землю и сеять хлеб.

Почему у масленицы нет постоянной даты?

Масленица – праздник переходящий и не имеет постоянного числа, он отмечается за 7 недель до Пасхи, в последнюю неделю перед Великим постом. Масленица празднуется целую неделю, которая так и называется — масленичная неделя.  В последний день масленичной недели устраиваются народные гуляния.

Почему праздник проводов зимы называется масленицей?

Во время масленичной недели мясо уже не ели, так начиналась подготовка организма к Великому посту (7 недель). А называется праздник масленицей потому, что масло еще можно было есть наряду с другими молочными продуктами (масленица от слова «масло»).

Почему на масленицу пекут блины?

Потому что круглый, румяный  и золотистый блин так похож на солнышко. А весны без солнышка не бывает.

      Как отмечали масленицу на Руси?

На Руси масленица всегда отмечалась широко.

С понедельника по среду масленица называлась «узкой», с четверга начиналась «широкая» масленица – все ходили друг к другу в гости, отдыхали, работать было запрещено.

На Масленичную неделю у каждого дня имелось свое название и были свои развлечения и обряды.

Понедельник — встреча Масленицы. Делали куклу, украшали ее, садили в сани и везли на горку. Встречали куклу ее песнями. Первой всегда была ребятня. Начиная с этого дня, детвора ежедневно каталась с горок.

Вторник — заигрыш. Взрослые и дети ходили по домам, поздравляли с Масленицей и просили блины. Все ходили в гости, пели песни, веселились. На заигрыш начинались потехи, игрища, катания на лошадях.

Среда — лакомка. Начинали кататься с горок и взрослые. По деревне ездила тройка с бубенцами. В этот день было принято ходить в гости по родственникам всей семьей. На лакомку народ кушал в изобилии разные масленичные вкусности.

Четверг — разгуляй-четверток. В разгуляй было больше всего игрищ. Конские бега, кулачные потехи, борьба – все это развлечения разгуляя. Устраивались катания с гор на санях. Ряженые как могли веселили народ. Гуляли с утра до ночи, водили хороводы, плясали, пели частушки.

Пятница — тещины вечерки. В этот день недели зятья угощали блинами своих тещ. Девушки в полдень выносили в миске блины и шли к горке. Парень, которому нравилась девушка, торопился попробовать ее блины, чтобы узнать: хорошая ли хозяйка из нее получится.

Суббота — золовкины посиделки. На посиделки молодые семьи приглашали к себе родных. Вели разговоры о жизни, если кто был в ссоре – обязательно было принято мириться. Вспоминали умерших родных и близких.

Воскресенье — прощенный день. В этот день устраивали проводы Масленицы. Из соломы раскладывали большой костер и сжигали на нем куклу Масленицы. Пепел от того костра разбрасывали по полям, чтобы по осени был богатый урожай. В прощенное воскресенье люди мирились, просили прощения друг у друга. Было принято говорить: «Прости меня, пожалуйста». На что отвечали: «Бог тебя простит». Потом целовались и забывали обиды навсегда.

_______________________________________________________

Пословицы и поговорки о Масленице

Существует множество пословиц и поговорок про масленицу, попробуйте вместе с детьми объяснить их значение:

«Не жизнь, а Масленица»,

«Масленица – объедуха, деньгам приберуха»,

«Хоть с себя все заложить, а масленицу проводить»,

«Чтоб вам извозиться по локти, а наесться по горло».

Ինչպես կողմնորոշվել տեղանքում։ Ազիմուտ

Ինչպես կողմնորոշվել տեղանքում։ Ազիմուտ
Ազիմուտ է կոչվում արդի և հարավային ուղղության միջեւ կազմած անկյունը։ Ազիմուտ նշանակում են A տառով։


A=(t-1)×15-180 որտեղ t ժամանակն է տեղական ժամով։

բևեռային աստղը գտնելու համար անհրաժեշտ է «մեծ արջի» շերեփի արտաքին պատի երկու աստղերի միջև ընկած հատվածը շաուրնակել հինգ անգամ դեպի վերև։ Հինգերորդ հատվածի աստղը դա հյուսիսային բևեռի աստղն է, որը միշտ ցույց է տալիս հյուսիս:

Թումանյանական թևավոր խոսքեր

«Ձախորդ Փանոս»—այսպես են անվանում այն մարդկանց, որոնց մոտ ձախողվում է ամեն գործ և մեծ մասամբ ՝ իրենց խելքից։

Հայկական ժողովրդական հեքիաթի հերոս է ձախորդ Փանոսը,որի մասին հեքիաթը մշակվել է Թումանյանի կողմից և տպագրվել 1914 թվականին։

«Նեսոյի քարաբաղնիսը»-Թումանյանի հանրահայտ պատմվածքի վերնագիրն է, որտեղ նա պատմում է նախասովետական շրջանի հայ գյուղի հետամնաց գյուղացիների մի սովորություն՝ քարաբաղնիսով հիվանդին բուժելու մասին։

Այժմ«Նեսոյի քարաբաղնիս» ասելով հասկացվում է ոչ ճիշտ հակաբժշկական միջոցներով բուժում։

День святого Валентина 1к.

День святого Валентина пришел в Россию из-за границы, но сразу же прижился на русской почве и стал, пожалуй, одним из любимейших праздников российской молодежи. Кто же такой этот святой Валентин и почему его имя связано с праздником влюбленных?

В III веке нашей эры правил в Риме суровый и решительный император Клавдий. Больше всего он любил войну и хотел, чтобы его воины никогда не отвлекались от

великого ратного дела. Но, увы! Стрелы Амура поражали доблестное войско Клавдия точнее неприятельских. Солдаты и их начальники влюблялись, женились и оставляли военную службу. Тогда Клавдий издал указ, запрещающий жениться. Но тут на помощь влюбленным пришел молодой священник Валентин. Вопреки императорскому указу, он стал тайно проводить обряд венчания. Узнав об этом, Клавдий повелел бросить Валентина в темницу.

Но любовь и под мрачными сводами подземелья отыскала молодого священника. Он влюбился в дочь своего тюремщика и стал посылать ей любовные послания.
Близкая смерть не устрашила его. В самый день своей казни – 14 февраля 270 года – Валентин сумел передать своей возлюбленной нежное и теплое письмо.
Гибель молодого священника, влюбленного и не увидевшего своего счастья, осталась в памяти людей.

Позже церковь причислила Валентина к лику святых. А влюбленные всего мира избрали его своим покровителем. В этот день они дарят своим избранницам подарки и посылают любовные открытки – валентинки. Такие открытки – настоящие произведения искусства. Они изготавливаются на ажурной бумаге с шелковыми вкладышами внутри. Но это – в Англии, Германии,
Америке. Влюбленным в России пока приходится довольствоваться записками с изображением пронзенного стрелой сердца. В некоторых странах влюбленные юноши накануне праздника под покровом ночи крадутся к дому своих
избранниц. Они оставляют на ступеньках свои дары, звонят в дверь и стремглав убегают, чтобы их не успели узнать. Пусть любимая ломает себе голову, от кого из
своих поклонников она получила подарок!

Некоторые влюбленные ночами прохаживаются под окнами своих девушек, рассчитывая на то, что избранница  окликнет юношу, назвав его своим Валентином. Девушки в это время ужасно волнуются: вдруг придет вовсе не тот, кого они хотели бы видеть. Весь этот волшебный день влюбленные общаются друг с
другом также на языке цветов. Подаренные девушке анемоны говорят: «Не кажется ли тебе, что нам давно пора быть вместе?». Хризантемы горько сетуют: «Я знаю, что
ты – крепкий орешек, но я готов ждать!». Гвоздики признаются: «Я с ума схожу, когда вижу тебя!». Нарциссы уверяют: «Я обожаю твою душу!..». Орхидеи
свидетельствуют: «Ты – одна из миллиона!»; а ирисы громко восклицают: «Я в огне!..».
А что означает букет цветов? О, это целая речь. В день святого Валентина такие речи «звучат» по всему миру.
Задание

2. Проверьте, правильно ли вы поняли содержание текста, ответив на следующие вопросы.

  1. Является ли День святого Валентина исконно русским
    праздником?
  2. Расскажите историю возникновения этого праздника.
  3. Как общаются влюбленные между собой в этот день?
  4. Ответьте на вопрос текста: «А что означает букет
    цветов?»
  5. Приведите свои примеры символики цветов.
    Используете ли вы сами язык цветов?
  6. А как вы празднуете день влюбленных?

3. Подберите все возможные определения к приведенным ниже словам.

Император, молодежь, дело, солдат, служба, указ, обряд, темница, подземелье, записка, юноши, поклонник, цветок.

4. Замените выделенные слова на близкие по смыслу.

  • Клавдий издал указ, запрещающий жениться.
  • Солдаты женились и оставляли военную службу.
  • Вопреки императорскому указу, он стал тайно
    проводить обряд венчания.
  • Император повелел бросить Валентина в темницу.
  • Любовь отыскала молодого священника даже под мрачными сводами подземелья.
  • Юноши накануне праздника под покровом ночи крадутся к дому своих избранниц.
  • Они оставляют на ступеньках свои подарки и стремглав
    убегают.
  • Некоторые влюбленные ночами прохаживаются под
    окнами своих девушек, рассчитывая на то, что избранница окликнет юношу.

5. Вставьте пропущенные предлоги.

Римский император … династии Юлиев; расширена …счет сената; выдвигал людей … числа всадников; постройка гавани … Остии; превратилась … римскую
провинцию; писал труды … истории; прижился … русской почве; один … любимейших праздников; пришел … помощь; не отвлекались … дела; отыскала … мрачными сводами подземелья; влюбился … дочь тюремщика; осталась … памяти людей; изготавливаются … ажурной бумаги; причислили … лику святых; бумаге … шелковыми вкладышами; записками … изображением сердца; общаются друг … другом … языке цветов; … день святого Валентина; звучат … всему миру; подарок …поклонников.

6. Раскройте скобки, используя слова и сочетания слов в нужной форме.

1.Клавдий был отравлен (честолюбивая жена Агриппина). 2.День святого Валентина стал одним из любимейших праздников (российская молодежь). 3. Имя святого Валентина связано (праздник влюбленных). 4. Больше всего император Клавдий любил (война). 5. Он хотел, чтобы его воины никогда не отвлекались (великое ратное дело). 6. Солдаты и их начальники влюблялись, женились и оставляли (военная служба). 7. Молодой священник Валентин пришел на помощь (влюбленные). 8. Вопреки(императорский указ), он стал тайно проводить обряд венчания. 9. Узнав об этом, Клавдий повелел бросить(Валентин) в темницу. 10. Любовь и под мрачными сводами подземелья отыскала (молодой священник).

7.Составьте предложение, используя слова в нужном порядке и в нужной форме.

  1. Валентин, венчания, проводить, тайно, стал, обряд.
  2. Друг с другом, влюбленные, на, общаться, цветы, язык.
  3. Священник, на, молодой, помощь, Валентин,
    влюбленные, прийти.
  4. Император, суровый, война, и, всего, решительный,
    больше, Клавдий, любить.
  5. Валентин, своим, всего, влюбленные, покровитель, мир, избирать.

8. Сопоставьте двух святых. Как они стали святыми? Кто из них больше вам нравится? Почему?

Առաջադրանքներ

1.Կազմիր հետևյալ բայերի բազմապատկական ածանցները։

Գզել-գզգզել

թշշալ-թշթշալ

ծամել-ծամծմել

ճաքել-ճաքճքել

ծալել-ծալծլել

բզզալ-բզբզալ

փշրել-փշրոտել

թափել-թափթփել

քաշել-քաշքշել

գրել-գրոտել

խշշալ-խշխշալ

կրծել-կրծոտել

խազել-խազխզել

կոտրել-կոտրատել

դողալ-դողդողալ

խոցել-խոցոտել

նստել-նստոտել

ճանկռել-ճանկռոտել

փորել-փորփրել

ձգել-ձգձգել

խառնել-խառնշտել

ջոկել-ջոկջկել

քանդել-քանդռտել

փայլել-փայլփլել

Պոկել-պոկոտել

տզզալ-տզտզալ

վազել-վազվզել

ծռել-ծռմռել

թռչել-թռչկոտել

կապել-կապկպել

կծել-կծմծել

ֆշշալ-ֆշֆշալ

չափել-չափչփել

ծախել-ծախծխել

տաշել-տաշտշել

Առաջադրանքներ

1․Տրված հատվածները արևմտահայերենից փոխադրի՛ր արևելահայերեն։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք կուտային։ Մայիսի առաջին շաբաթները կճերմկնային, հունիսին կանուշնային։ Հուլիսին, օգոստոսին անանկ կըլլային, որ մեղր կդառնային, մատերնիս իրար կփակցնեին: Օգոստոսին վերջավորությանը, սեպտեմբերին՝ չամիչ կըլլային։ Ճյուղերը կմնային, կամ, գետին կթափեին։ Չամիչներեն ալ անուշ։ Մինչև Վարագա խաչերը՝ թե իրենք իրենցմե կիյնային, թե նորեն կբուսնեին։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք էին տալիս: Մայիսի առաջին շաբաթները ճերմակում էին, հունիսին ՝ անուշանում էին: Հուլիսին, օգոստոսին այնպիսին էին լինում, որ մեղր էին դառնում, մատներս իրար էին կպչում: Օգոստոսի վերջերին, սեպտեմբերին ՝ չամիչ էր դառնում: Ճյուղերը մնում էին, կամ, գետնին էին թափվում: Չամիչներն էլ ՝ անուշ: 

Մինչև սեպտեմբեր ՝ կամ՛ իրենք իրենց կընկնեին, կամ՛ նոր կբուսնեին:

.Բայց մենք կխնամեինք մեր թթենիները։ Մայիսեն առաջ կհարդարեինք ծառերուն տակը։ Խիճ մը, խոտ մը պիտի չմնար։ Ծեփիչով կծեփեինք։ Լողով կլողեինք։ Ագուգաներով կծածկեինք առուներու ցանցը: Այսինքն՝ գետեզերքի մողիներու, ուռիներու, եղեգներու ճյուղերով կգոցեինք։ Հողով կծեփեինք։ Փապուղի կընեինք, որպեսզի թութերը առուները չիյնան ու գետը չերթան։ Կաղբեինք արմատերը, ամեն յոթը օրը կոռոգեինք, ջուրով կողողեինք։

Բայց մենք խնամում էինք մեր թթենիները: Մայիսից առաջ հարդարում էինք ծառերի տակը: Խիճ խոտ պետք է չմնար: Ծեփիչով ծեփում էինք: Լողով հարթեցնում էինք: Ագուգաներով ծածկում էինք առուների ցանցը: Այսինքն ՝ գետեզերքի մողիների, ուռիների, եղեգների ճյուղերով էինք փակում: Հողով ծեփում էին: Թունել էինք փակում, որպեսզի թթերը առուները չընկնեին: Գոմաղբ էինք լցնում արմատներին, շաբաթը մեկ ոռոգում էինք, ջրով ՝ ողողում:

Մեյոզ

1.Ներկայացնել մանրամասն մեյոզի բոլոր փուլերը։
2.Որ բջիջներն են բազմանում մեյոզի եղանակով։
3.Ինչով են իրարից տարբերվում մեյոզը և միտոզը։

1.Մեյոզ կամ բջջի ռեդուկցիոն բաժանում, էուկարիոտ բջիջների՝ կենդանիների, բույսերի և սնկերի սեռական բազմացման ժամանակ իրականացող բաժանման հատուկ եղանակ։ Մեյոզով կիսվող բջիջներում քրոմոսոմային հավաքակազմի քանակը կրճատվում է երկու անգամ՝ մեկ դիպլոիդ բջջից առաջանում են չորս հապլոիդ բջիջներ։ Մեյոզի արդյունքում առաջացած բջիջները, կամ գամետներ են (կենդանիների դեպքում), կամ սպորներ (բույսեր)։ Կենդանիների արական գամետներն անվանում են սպերմատոզոիդներ, իսկ իգականը՝ ձվաբջիջներ։ Մեյոզի ընթացքում երկու անգամ կրճատված քրոմսոմային հավաքակազմ ունեցող գամետները միաձուՄեյոզի առաջին փուլն սկսվում է այն բջիջների մոտ, որոնց յուրաքանչյուր քրոմոսոմն ունի երկու միանման զույգեր՝ հոմոլոգ քրոմոսոմ կազմված երկու քույր քրոմատիդներից։ Մեյոզի սկզբում հոմոլոգ քրոմոսոմները մոտենում են միմյանց հազվադեպ փոխանակում գենետիկական տեղեկատվություն կրոսինգովեր։ Կրոսինգովերից հետո, յուրաքանչյուր զույգը բաժանվում է՝ գոյացնելով 2 առանձին հապլոիդ բջիջներ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի մեկ քրոմոսոմ (երկու քրոմատիդ)։ Սա տեղի է ունենում մեյոզի առաջին փուլի ընթացքում առաջացած երկու բջիջների մոտ։ Մեյոզ առաջին և երկրորդ բաժանումների միջև ընկած կարճ ինտերվազ  ընթացքում գենետիկական նյութի կրկնապատկում տեղի չի ունենում, որի հետևանքով մեյոզ երկրորդ բաժանման վերջում առաջանում են 4 բջիջներ (գամետներ) քրոմոսոմների հապլոիդ հավաքակազմով։լվում են բեղմնավորման ընթացքում․ առաջացած զիգոտում քրոմոսոմների սկզբնական քանակը վերականգնվում է։Մեյոտիկ բաժանումն ընթանում է երկու փուլերով՝ մեյոզ I (ռեդուկցիոն) և II (էկվացիոն)։ Յուրաքանչյուր փուլում բջիջները բաժանվում են մեկ անգամ։ Մինչ մեյոզի սկիզբը բջջային ցիկլի S փուլի ընթացքում, յուրաքանչյուր քրոմոսոմի ԴՆԹ-ն կրկնապատկվում է և յուրաքանչյուր քրոմոսոմ ունենում է 2 քույր քրոմատիդ։
2.Մեյոտիկ բաժանումն ընթանում է երկու փուլերով՝ մեյոզ I (ռեդուկցիոն) և II (էկվացիոն)։ Յուրաքանչյուր փուլում բջիջները բաժանվում են մեկ անգամ։ Մեյոզի առաջին փուլն սկսվում է այն բջիջների մոտ, որոնց յուրաքանչյուր քրոմոսոմն ունի երկու միանման զույգեր՝ հոմոլոգ քրոմոսոմներ կազմված երկու քույր քրոմատիդներից։ Մեյոզի սկզբում հոմոլոգ քրոմոսոմները մոտենում են միմյանց (կոնյուգացիա) և հազվադեպ փոխանակում գենետիկական տեղեկատվություն (կրոսինգովեր)։ Կրոսինգովերից հետո, յուրաքանչյուր զույգը բաժանվում է՝ գոյացնելով 2 առանձին հապլոիդ բջիջներ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի մեկ քրոմոսոմ (երկու քրոմատիդ)։ Սա տեղի է ունենում մեյոզի առաջին փուլի ընթացքում առաջացած երկու բջիջների մոտ։ Մեյոզ առաջին և երկրորդ բաժանումների միջև ընկած կարճ ինտերֆազի ընթացքում գենետիկական նյութի կրկնապատկում տեղի չի ունենում, որի հետևանքով մեյոզ երկրորդ բաժանման վերջում առաջանում են 4 բջիջներ (գամետներ) քրոմոսոմների հապլոիդ հավաքակազմով։
3.Միտոզը էուկարիոտ բջջի կորիզի բաժանումն է` քրոմոսոմնների թվի պահմանմամբ: Ի տրաբերություն մեյոզի, միտոտիկ բաժանումը տեղի է ունենում առանց բարդությունների, քանի որ չի ներառում պրոֆազի ընթացքում հոմոլոգ քրոմոսոմների կոնյուգացիա:Մեյոզ  կամ բջջի ռեդուկցիոն բաժանում, էուկարիոտ բջիջների՝ կենդանիների, բույսերի և սնկերի սեռական բազմացման ժամանակ իրականացող բաժանման հատուկ եղանակ։ Մեյոզով կիսվող բջիջներում քրոմոսոմային հավաքակազմի քանակը կրճատվում է երկու անգամ՝ մեկ դիպլոիդ բջջից առաջանում են չորս հապլոիդ բջիջներ։ Մեյոզի արդյունքում առաջացած բջիջները, կամ գամետներ են (կենդանիների դեպքում), կամ սպորներ (բույսեր)։ Կենդանիների արական գամետներն անվանում են սպերմատոզոիդներ, իսկ իգականը՝ ձվաբջիջներ։ Մեյոզի ընթացքում երկու անգամ կրճատված քրոմսոմային հավաքակազմ ունեցող գամետները միաձուլվում են բեղմնավորման ընթացքում․ առաջացած զիգոտում քրոմոսոմների սկզբնական քանակը վերականգնվում է։

Հայաստանի Հանրապետության թեստ

1․ Ընտրել «հանքավայրեր – հանքաքար» համապատասխանությունների ճիշտ
շարքը.
ա. Մեղրաձոր, Սոթք 1. պղնձահրաքար
բ. Սվարանց, Դաշքեսան 2. տուֆ
գ. Ալավերդի,Կապան 3. ոսկի
դ. Արագած, Շիրակ 4. երկաթաքար
1) ա–3, բ–4, գ–1դ–2
2) ա–3, բ–2, գ–4, դ–1
3) ա–1, բ–3, գ–2, դ–4
4) ա–4, բ–1, գ–2, դ–3

2․ Հայկական լեռնաշխարհի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Շատ կան հանքային բուժիչ աղբյուրներ:
2) Ընդերքը հարուստ է վառելիքային օգտակար հանածոներով:
3) Ոսկու պաշարներ հայտնաբերվել են Սոթքում և Մեղրաձորում:
4) Պղնձահրաքարի խոշոր պաշարներ կան Ալավերդիում և Կապանում:

3․ Հայկական լեռնաշխարհի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Արևելքից եզրավորվում է Փոքր Կովկասի լեռնային համակարգը կազմող
լեռնաշղթաներով:
2) Հյուսիսային ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթաների մարզը շուրջ 500 կմ ձգվում է
Սև ծովի հարավային ափերի երկայնքով:
3) Եզրային ծալքաբեկորավոր լեռներից ամենաբարձրը Կորդվաց լեռնաշղթան է:
4) Միջնաշխարհի կենտրոնական մասով զուգահեռականի ուղղությամբ
ձգվում է Արևելյան (Հայկական) Տավրոսի լեռնաշղթան:

4․ Ընտրել «լեռնագագաթ – բացարձակ բարձրություն» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.
ա. Ջիլո 1. 3550 մ
բ. Սիս 2. 4168 մ
գ. Առնոս 3. 3937 մ
դ. Քաջքար 4. 3925 մ
1) ա–4, բ–1, գ–3, դ–2­
2) ա–1, բ–2, դ–4, դ–3­
3) ա–2, բ–3,գ–1, դ–4
4) ա–2, բ–4, գ–1դ–3

5․ Լեռնաշղթաների ո՞ր զույգն է պատկանում Ներքին Տավրոսի լեռնագրական
մարզին.
1) Հայկական պար, Այծպտկունք 3) Ծաղկանց, Ջավախքի
2) Վասպուրականի, Կորդվաց 4) Հաքյարի, Մալաթիայի

6․ Ո՞ր լեռնագագաթի բացարձակ բարձրությունն է 4434 մ.
1) Քաջքար 2) Սիփան 3) Սավալան 4) Արագած

7․ Լեռնագրական ո՞ր մարզը Միջնաշխարհի մեջ չի մտնում.
1) Փոքր Կովկաս
2) Հայկական հրաբխային բարձրավանդակ
3) Ներքին Տավրոս
4) Միջլեռնային գոգավորություններ

8․ Ո՞ր լեռնաշղթաներն ունեն հյուսիսից հարավ ձգվածություն.
1) Մալաթիայի, Հաքյարի 3) Հայկական պար, Այծպտկունքի
2) Վայքի, Վարդենիսի 4) Զանգեզուրի, Գեղամա

9․ Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն ունեն 3500–4000 մ բարձրություն.
1) Արսիան, Սուկավետ, Նեմրութ 3) Քաջքար, Փոքր Մասիս, Աժդահակ
2) Ջիլո, Սավալան, Սիփան4) Սիփան, Սրմանց, Նեմրութ

10․ Ո՞ր դաշտն է ավելի բարձրադիր.
1) Մշո­ 2) Արարատյան 3) Կարնո 4) Խարբերդի

11․ Ո՞ր շարքի միջլեռնային գոգավորություններն են տարածվում Արևմտյան
Եփրատի հովտում.
1) Երզնկայի և Կարնո 3) Մշո և Խարբերդի
2) Բասենի և Միջինարաքսյան 4) Ալաշկերտի և Շիրակի

12․ Ո՞ր շարքի միջլեռնային գոգավորություններն են դասավորված ըստ բարձրությունների նվազման.
1) Աշկալայի, Կամախի, Երզնկայի 3) Մանազկերտի, Ալաշկերտի, Խնուսի
2) Բալահովտի, Խարբերդի, Մշո 4) Կարնո, Դերջանի, Երզնկայի

13․ Ո՞ր շարքի միջլեռնային գոգավորություններն են տրված ըստ բարձրությունների աճման.
1) Մշո, Մանազկերտի, Ալաշկերտի 3) Մշո, Բալահովտի, Խարբերդի
2) Երզնկայի, Կարնո, Աշկալայի 4) Դերջանի, Երզնկայի, Կամախի

14․ Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն են տրված հյուսիսից հարավ ճիշտ հերթականությամբ.
1) Սիս, Ծաղկավետ, Կապուտջուղ 3) Սրմանց, Սիփան, Առնոս
2) Քաջքար, Սուկավետ, Արագած 4) Թոնդրակ, Ջիլո, Նեմրութ

15․ Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն են տրված արևմուտքից արևելք ճիշտ հերթականությամբ.
1) Թոնդրակ, Նեմրութ, Սրմանց 3) Առնոս, Սուկավետ, Մարութա
2) Քաջքար, Սիփան, Ջիլո­ 4) Կապուտջուղ, Արագած, Սավալան

16 Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն են դասավորված գլխավոր միջօրեականից
ունեցած հեռավորության աճման կարգով.
1) Նեմրութ, Սրմանց 3) Առնոս, Մարութա
2) Սիփան, Թոնդրակ 4) Արագած, Ջիլո

17․ Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն են դասավորված հասարակածից ունեցած
հեռավորության աճման կարգով.
1) Սուկավետ, Սիփան, Ծաղկավետ 3) Սիփան, Սրմանց, Մարութա
2) Նեմրութ, Թոնդրակ, Սիս 4) Արագած, Աժդահակ, Քաջքար

18․ Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն են դասավորված բարձրությունների աճման
կարգով.
1) Թոնդրակ, Մարութա, Սրմանց 3) Քաջքար, Առնոս, Նեմրութ
2) Սավալան, Սրմանց, Սուկավետ 4) Սիս, Ջիլո, Սիփան

19․ Ո՞ր շարքի լեռնագագաթներն են դասավորված բարձրությունների նվազման
կարգով.
1) Սրմանց, Թոնդրակ, Սիփան 3) Նեմրութ, Արագած, Մարութա
2) Առնոս, Նեմրութ, Ջիլո­ 4) Քաջքար, Կապուտջուղ, Աժդահակ

20․ Ո՞ր շարքում են հրաբխային ծագում ունեցող լեռնագագաթները.
1) Սուկավետ, Մարութա, Ջիլո 3) Քաջքար, Լալվար, Կապուտջուղ
2) Սրմանց, Աժդահակ, Աբուլ 4) Քաշաթաղ, Գոմշասար, Արամազդ

21․ Ո՞ր շարքում են ծալքաբեկորավոր ծագում ունեցող լեռնագագաթները.
1) Քաջքար, Սուկավետ, Ջիլո 3) Աժդահակ, Արագած, Աբուլ
2) Սրմանց, Սիփան, Սիս 4) Թոնդրակ, Ծղուկ, Աչքասար

22․ Ընտրել լեռնագագաթների անվանումների և նրանց բնութագրերի համապատասխանության ճիշտ շարքը.
ա. Աբուլ 1. Պարսից ծոց և Կասպից ծով հոսող գետերի միջև ջրբաժան
լեռնաշղթայի բարձր գագաթը
բ. Ավրին 2. Հայկական հրաբխային բարձրավանդակի հարավային
մասի արևմուտքում գտնվող լեռնազանգվածի բարձր գագաթը
գ. Սուկավետ 3. Հայկական հրաբխային բարձրավանդակի հյուսիսային
մասի գմբեթաձև լեռ
դ. Սրմանց 4. Հարավ–արևելքի ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթայի ամենաբարձր լեռնագագաթը` 3623 մ բարձրությամբ
1) ա–3, բ–4, գ–1, դ–2
2) ա–2,բ–4, գ–3, դ–1
3) ա–2, բ–3, գ–1, դ–4
4) ա–3, բ–1, գ–2, դ–4

23․ Ընտրել «գետ — վտակ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.
ա. Քասաղ 1. Եղեգիս
բ. Արփա 2. Գետիկ
գ. Հրազդան 3. Գեղարոտ
դ. Աղստև 4. Մարմարիկ
1) ա–4, բ–1, գ–2, դ–3­
2) ա–3, բ–4, գ–1, դ–2
3) ա–3, բ–1, գ–4, դ–2
4) ա–4, բ–3, գ–2, դ–1

24․ Ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Մեծամորը (Սևջուր) ՀՀ միակ հարթավայրային գետն է:
2) Որոտան գետն Արփայից երկար է:
3) Ախուրյանը ՀՀ ամենաջրառատ գետն է:
4) Աղստևը պատկանում է Կուրի ավազանի

25․ Ընտրել «քաղաք — այդ քաղաքով հոսող գետ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.
ա. Կապան 1. Ձորագետ
բ. Աշտարակ 2. Արփա
գ. Եղեգնաձոր 3. Ողջի
դ. Ստեփանավան 4. Քասաղ
1) ա–2, բ–3, գ–1, դ–4­
2) ա–2, բ–1, գ–4, դ–3­
3) ա–3, բ–1, գ–2, դ–4
4) ա–3, բ-4, գ-2, դ-1

26․ Ո՞ր շարքում են գետերը դասավորված ըստ երկարությունների աճման կարգով.
1) Որոտան, Ախուրյան, Աղստև, Հրազդան
2) Ախուրյան, Հրազդան, Աղստև, Որոտան
3) Աղստև, Հրազդան, Որոտան, Ախուրյան
4) Ախուրյան, Որոտան, Հրազդան, Աղստև

27. Ո՞ր շարքում են գետերը դասավորված ըստ երկարությունների նվազման.
1) Արփա, Աղստև, Հրազդան, Դեբեդ 3) Հրազդան, Դեբեդ, Արփա, Աղստև
2) Դեբեդ, Հրազդան, Աղստև, Արփա 4) Դեբեդ, Աղստև, Հրազդան, Արփա

28․ Ո՞ր շարքում են լճերը դասավորված արևմուտքից արևելք ճիշտ հերթականությամբ.
1) Ակնա, Կապույտ, Պարզ, Այղր 2) Այղր, Կապույտ, Պարզ, Ակնա
3) Ակնա, Պարզ, Այղր,Կապույտ
4) Այղր, Ակնա, Պարզ, Կապույտ

29․ Ո՞ր շարքում են լճերը դասավորված հարավից հյուսիս ճիշտ հերթականությամբ.
1) Այղր, Ակնա, Քարի, Պարզ­ 3) Ակնա, Քարի, Այղր, Պարզ
2) Այղր, Քարի, Ակնա, Պարզ­ 4) Ակնա, Այղր, Քարի, Պարզ

30․ Ո՞ր արտեզյան ավազանն է ՀՀ–ում ամենամեծը.
1) Սիսիանի­ 3) Շիրակի
2) Փամբակի­ 4) Արարատյան

31․ Ո՞ր ջրամբարն է ամենախոշորը.
1) Մանթաշի ­ 3) Սպանդարյանի
2) Ապարանի 4) Արփի լճի

32․ «ՀՀ գետ — երկարություն» զույգերից ընտրել սխալը.
1) Ախուրյան — 186 կմ 3) Որոտան — 178 կմ
2) Հրազդան — 141 կմ 4) Ողջի — 133 կմ

33․ «Գետ — հոսքի ավազան» զույգերից ընտրել ճիշտը.
1) Դեբեդ — Արաքս 3) Գետիկ — Կուր
2) Թարթառ — Արաքս 4) Ողջի — Կուր

34․ Ընտրել «քաղաք — այդ քաղաքով հոսող գետ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

  1. Սիսիան ա. Աղստև
  2. Աշտարակ բ. Փամբակ
  3. 3. Վանաձոր գ. Որոտան
  4. Իջևան դ. Քասաղ
    1) 1–դ, 2–գ, 3–բ, 4–ա
    2) 1–գ, 2–բ, 3–դ, 4–ա
    3) 1–գ, 2–դ, 3–բ, 4–ա
    4) 1–բ, 2–ա, 3–գ, 4–դ

35․ Ընտրել «գետ — վտակ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

  1. Դեբեդ ա. Գետիկ
  2. Հրազդան բ. Շաքի
  3. Աղստև գ. Ձորագետ
  4. Որոտան դ. Գետառ
    1) 1–գ, 2–բ, 3–դ, 4–ա
    2) 1–դ, 2–ա, 3–գ, 4–բ
    3) 1–ա, 2–բ, 3–դ, 4–գ
    4) 1–գ2–դ3–ա, 4–բ

36․ Ընտրել «գետ — վտակ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

1․Դեբեդ ա. Գետիկ 2․ Աղստև բ. Քասաղ 3․ Արփա գ. Փամբակ 4․ Մեծամոր դ. Եղեգիս
1) 1–գ, 2–ա, 3–դ, 4–բ
2) 1–բ, 2–գ, 3–դ, 4–ա
3) 1–բ, 2–դ, 3–ա, 4–գ
4) 1–դ, 2–բ, 3–ա, 4–գ

37․ Ընտրել «գետ — էլեկտրակայան» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

  1. Որոտան ա. Վայքի
  2. ․ Հրազդան բ. Արզնու
  3. Աղստև գ. Տաթևի
  4. Արփա դ. Իջևանի
  1. 1–ա, 2–բ, 3–գ, 4–դ
  2. 1–բ, 2–ա, 3–գ, 4–դ
  3. 1–գ, 2–բ, 3–դ, 4–ա
  4. 1–դ, 2–գ, 3–ա, 4–բ

Առաջադրանքներ

1․Տրված հատվածները արևմտահայերենից փոխադրի՛ր արևելահայերեն։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք կուտային։ Մայիսի առաջին շաբաթները կճերմկնային, հունիսին կանուշնային։ Հուլիսին, օգոստոսին անանկ կըլլային, որ մեղր կդառնային, մատերնիս իրար կփակցնեին: Օգոստոսին վերջավորությանը, սեպտեմբերին՝ չամիչ կըլլային։ Ճյուղերը կմնային, կամ, գետին կթափեին։ Չամիչներեն ալ անուշ։ Մինչև Վարագա խաչերը՝ թե իրենք իրենցմե կիյնային, թե նորեն կբուսնեին։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք էին տալիս: Մայիսի առաջին շաբաթները ճերմակում էին, հունիսին ՝ անուշանում էին: Հուլիսին, օգոստոսին այնպիսին էին լինում, որ մեղր էին դառնում, մատներս իրար էին կպչում: Օգոստոսի վերջերին, սեպտեմբերին ՝ չամիչ էր դառնում: Ճյուղերը մնում էին, կամ, գետնին էին թափվում: Չամիչներն էլ ՝ անուշ: 

Մինչև սեպտեմբեր ՝ կամ՛ իրենք իրենց կընկնեին, կամ՛ նոր կբուսնեին:

.Բայց մենք կխնամեինք մեր թթենիները։ Մայիսեն առաջ կհարդարեինք ծառերուն տակը։ Խիճ մը, խոտ մը պիտի չմնար։ Ծեփիչով կծեփեինք։ Լողով կլողեինք։ Ագուգաներով կծածկեինք առուներու ցանցը: Այսինքն՝ գետեզերքի մողիներու, ուռիներու, եղեգներու ճյուղերով կգոցեինք։ Հողով կծեփեինք։ Փապուղի կընեինք, որպեսզի թութերը առուները չիյնան ու գետը չերթան։ Կաղբեինք արմատերը, ամեն յոթը օրը կոռոգեինք, ջուրով կողողեինք։

Բայց մենք խնամում էինք մեր թթենիները: Մայիսից առաջ հարդարում էինք ծառերի տակը: Խիճ խոտ պետք է չմնար: Ծեփիչով ծեփում էինք: Լողով հարթեցնում էինք: Ագուգաներով ծածկում էինք առուների ցանցը: Այսինքն ՝ գետեզերքի մողիների, ուռիների, եղեգների ճյուղերով էինք փակում: Հողով ծեփում էին: Թունել էինք փակում, որպեսզի թթերը առուները չընկնեին: Գոմաղբ էինք լցնում արմատներին, շաբաթը մեկ ոռոգում էինք, ջրով ՝ ողողում:

Բառարանային ֆլեշմոբ/Գյումր

Գուզեմ֊ուզում եմ
սիրեմ գը֊սիրում եմ
պաշտեմ գը֊պաշտում եմ
ջոմարդ– առատաձեռն, կամեցող                 
զիբիլ – աղբ
ղռավ – եղյամ
աբուռ – ամոթ , նամուս
ղուռմիշ տալ – լարել
քյոսթավասի – աղբը հավաքող բահ
բաբուջ , չանթ– հողաթափիկ (ներ)
բրդուջ – փաթաթած սենդվիչ
փալաս – գորգ
չախլամա – թան
թավաքյալի – տարօրինակ
սայլուգ – գիժ, խելառ
սիլլա – ապտակ
ղազմա – քլունգ
քյալա – գլուխ
տերաղոտի – սամիթ
տեյմորտակ – մինչև վերջ
քյանդրբազ – լարախաղ
իննադու, մախսուզ – դիտավորյալ
վերասյա – ոչ կանխիկ,( բարբառային– նիսյա)
նաղդ – կանխիկ
ցվետնո – ծաղկակաղամբ
չակուջ – մուրճ
ղասաբ – մսագործ
ճվալ – բղավել
թութուրբա դառնալ – անհասանելի լինել, թանկանալ
ղայդին – նորմալ, ճիշտ
լփռիկ – անճոռնի, անդաստիարակ
ձութ – ծամոն
ղայիշ – գոտի
մայլա – տեղատարածք
բոշա խոմ չես՞ – անճաշակ,անկուլտուրական վարք ու բարքով մարդ
նարդվան – աստիճան
չիբուղ (սա ճխամուրճի հետ կապ չունի չունի– բուրդը ձաղտելու ձող
չփխել – ձաղտել
քծիբ, ջինդար – անկամեցող, ժլատ
գանել – զզվել
լախանա – կաղամբ
կագալ – ընկույզ
մամ – տատիկ
ժամ – եկեղեցի
բիլամ – նույնիսկ
ճըբըլ – ճաղատ
օղուլ – այ մարդ
ինչըղ էս – ոնց ես
ըդոր համար – դրա համար
դիլխոր – տխուր
չամուռ – ցեխ
ճլոպա – թաց ձյուն
պլպլան – փայլուն
սալանդոստիկ – սարդոստայն
սարսախ – հիմար, ապուշ
սալամաթ – ողջ–առողջ
մալ – անասուն, տավար
տռճիկ տալ – ցատկոտել, թռվռալ
թավը չէ – չի հաշվվում
կուբի – դագաղ
ճլորտիկ – ճոճանակ
ճլոթի – ապտակ
առավոտ կանուխ – վաղ առավոտյան
կակուղ– թարմ
թազա – նոր
թամբալ – ալարկոտ
քյոշա – անկյուն
կոբալ – ձեռնափայտ
թլիկ լեզու – տառերը ոչ հստակ արտասանող
յազվա մարդ – կպչուն, անհանգստացնող
բալիմ – գոնե
բերնեբերան լցված – լիքը, մինչև վերջին կաթիլը
ղըռեր – անմշակ հողատարածք
ղալաբալախ – կռիվ,քաոսային վիճակ,
յորղան – վերմակ
չանգյալ – պատառաքաղ
թաբախ – ափսե
լաբառոշ – մեծ բերան,անկուլտուրա
բրդել հացը – մանրացնել, փոքր մասերի բաժանել
չանթել– խլել
ղժալ – ճչալ
չվան – պարան
սայլուգ֊խելագար
էդոնք֊դրանք
ընկան ճանփեն֊ճանփա ընկան
օր֊որ
ապ֊աղբեր
ծո֊տո