Սահուն քայլերով, աննշմար, որպես քնքուշ մութի թև, Մի ըստվեր անցավ ծաղիկ ու կանաչ մեղմիկ շոյելով. Իրիկնաժամին թփերն օրորող հովի պես թեթև Մի ուրու անցավ, մի գունատ աղջիկ ճերմակ շորերով… Արձակ դաշտերի ամայության մեջ նա մեղմ շշնջաց, Կարծես թե սիրո քնքուշ խոսք ասաց նիրհող դաշտերին.— Ծաղիկների մեջ այդ անուրջ կույսի շշուկը մնաց Եվ ծաղիկները այդ սուրբ շշուկով իմ սիրտը լցրին…
Վահան Տերյան (իսկական անունը՝ Վահան Սուքիասի Տեր-Գրիգորյան)՝ նշանավոր հայ բանաստեղծ ու հասարակական գործիչ։ Ծնվել է 1885թ հունվարի 28-ին Ախալքալաքի Գանձա գյուղում՝ հոգեւորականի ընտանիքում։ 1897թ Տերյանը մեկնում է Թիֆլիս, ուր սովորում էին այդ ժամանակ իր ավագ եղբայրները։ Եղբայրների մոտ ապագա բանաստեղծը սովորում է ռուսերեն ու պատրաստվում ընդունվելու Մոսկվայի Լազարյան ճեմարան։ 1899թ Տերյանը ընդունվում է Լազարյան ճեմարան, ուր ծանոթանում է Ալեքսանդր Մյասնիկյանի, Պողոս Մակինցյանի, Ցոլակ Խանզադյանի եւ այլ՝ ապագայում հայտնի դարձած, անձնավորությունների հետ։ Ավարտում է Լազարյան ճեմարանը 1906թ, այնուհետեւ ընդունվում Մոսկվայի համալսարան, որից կարճ ժամանակ հետո ձեռբակալվում է հեղափոխական գործունեության համար ու նետվում Մոսկվայի Բուտիրկա բանտը։
1908թ Թիֆլիսում լույս է տեսնում Տերյանի ստեղծագործությունների «Մթնշաղի անուրջներ» ժողովածուն, որը շատ ջերմ է ընդունվում թե՛ ընթերցողների, եւ թե՛ քննադատների կողմից։ 1915 «Մշակ» թերթում հրատարկվում է բանաստեղծի հայրենասիրական բանաստեղծությունների «Երկիր Նաիրի» շարքը։
1917 հոկտեմբերին Տերյանը ակտիվորեն մասնակցում է բոլշեւիկյան հեղափոխությանը եւ այն հաջորդած քաղաքացիական պատերազմին։ Լենինի ստորագրությամբ մանդատով մասնակցում է Բրեստի խաղաղ պայմանագրի ստորագրմանը։ 1919 Տերյանը՝ լինելով Համառուսական Կենտրոնական Գործկոմի անդամ, առաջադրանք է ստանում մեկնել Թուրքեստան (այժմյան միջինասիական հանրապետություններ), սակայն ծանր հիվանդության պատճառով ստիպված է լինում մնալ Օրենբուրգում, ուր եւ վախճանվում է 1920թ հունվարի 7-ին։
Крупный мастер художественного слова Ованес Туманян внес бесценный вклад в развитие армянской поэзии, многие его произведения являются шедеврами армянской литературы. Он сыграл особую роль не только в истории родной литературы, но и в духовной жизни своего народа. «Искусство должно быть ясным, прозрачным как глаз и как глаз сложным»,– говорил поэт, и все свое творчество посвящал этой цели. И действительно, язык произведений Туманяна удивительно прост и естественен, но в то же время – он живой и образный. Еще при жизни Туманяна называли «Поэтом всех армян», и сегодня популярность его произведений у армянского народа велика.
Ованес Тадевосович Туманян родился (7) 19 февраля 1869 года в армянском селе Дсех, в семье священника. С детства познавая тяжелую крестьянскую жизнь, он, в то же время, рос в окружении народных песен, сказок и преданий… Начальное образование Ованес получил в школе Джалалогли (Степанаван), а в 1883 году перевелся в школу Нерсесян в Тифлисе. Однако, по причине материальных трудностей, он не смог ее закончить и был вынужден в 1887 году поступить на работу в Тифлисский армянский народный суд, а позже – в канцелярию Армянского издательского общества, где проработал до 1893 года.
В середине 1890-х годов Туманян навсегда оставляет службу, чтобы целиком посвятить себя литературному творчеству. Сам писать он начал еще с середины 1880-х годов, публикуясь в армянских газетах и журналах. Но широкую известность получил после выхода сборника «Стихотворения» в 1892 году.
своих произведениях тех лет Туманян отображает тяжелую жизнь армянского крестьянства, среди таких – поэмы: «Маро» (1892), «Сако из Лори» (1890), «Стенания» (1890) , «Ануш» (1892) и другие. Но немало произведений посвящено и армянскому фольклору. В основе многих его поэм («Взятие крепости Тмук», «Ахтамар», «Парвана», «Давид Сасунский»), баллад и сказок («Капля меда», «Храбрый Назар», «Хозяин и работник», «Кукушка», «Собака и кот»…) лежат народные предания.
Вообще литературное наследство Туманяна весьма разнообразно – это поэзия и проза, лирика и эпос, поэмы, сказки, басни и баллады. Но подлинной стихией его творчества является эпос. К тому же он обогатил армянскую литературу и рядом прекрасных переводов произведений Пушкина, Лермонтова, Кольцова, Некрасова, Гете, Шиллера, Байрона, Гейне и других русских и западноевропейских поэтов.
Кроме литературного творчества Ованес активно занимался и общественной деятельностью. В 1900-е годы он активно занимался детской литературой, был сотрудником детского журнала «Аскер»; в 1899 году в Тифлисе основал литературный кружок «Вернатун» («Мансарда»), членом которого были видные армянские поэты, писатели, художники и композиторы. В начале 20 века Туманян активно выступал против кровавых межнациональных столкновений, был дважды арестован. В 1912-1921 годах он возглавлял Кавказское общество армянских писателей, призывал к сотрудничеству с демократическими силами России. В годы Первой мировой войны несколько раз ездил на фронт, сам занимался вопросом устройства тысяч беженцев и сирот. В годы геноцида армян помогал беженцам из Западной Армении, выступал за перемирие в армяно-грузинской войне 1918 года.
Октябрьскую революцию 1917 года и установление советской власти в Армении Туманян принял с восторгом, выступая в печати Закавказья как ее убежденный сторонник. В 1921-1922 годах он возглавлял Комитет помощи Армении, участвовал в строительстве новой культуры, в многочисленных статьях освещал вопросы общественной жизни и литературы. Но вскоре его здоровье стало быстро ухудшаться…
Ованес Туманян скончался от рака 23 марта 1923 года в Москве, в больнице, был похоронен в Тбилиси в Пантеоне Ходживанк.
Творчество Туманяна стало неотъемлемой частью духовного мира армянского народа и оказало большое влияние на развитие армянской литературы. Созданные им образы нашли воплощение в изобразительном искусстве, театре, кино, музыке – его произведения не раз ставились на театральных сценах и экранизировались, его работы переведены на многие языки мира. В Армении именем поэта названы город, улицы, школы, ему установлены памятники, в Ереване и в селе Дсех действуют музеи Туманяна, к тому же ежегодно по всей стране проводятся Туманяновские дни.
Էլեկտրական լիցքը դա միավոր էլեկտրական դաշտ է, որը փոխազդում է այլ լիցքերի հետ և ունի ուղղություն։
Ատոմը բաղկացած է միջուկից և էլեկտրոնիկա և հիշեցնում է արեգակնային համակարգի մոդելը։
Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումը կոչվում է էլեկտրական հոսանք։
Ատոմի կառուցվածք
Անգլիացի գիտնական Թոմսոնը հայտնաբերեց տարրական լիցք կրող մասնիկը։ Այդ մասնիկը անվանեցին էլեկտրոն։ Պարզվեց, որ այդ մասնիկը 2000 անգամ թեթև է ամենաթեթև ատոմի՝ ջրածնի ատոմի զանգվածից։ Էլեկտրոնի լիցքը բացասական է․qe=−e=−1,6⋅10−19Կլ։ Ի տարբերություն այլ մարմինների որոնց կարելի է լիցքավորել կամ լիցքաթափել էլեկտրոնը անհնար է «զատել» իր լիցքից։ Անգլիացի գիտնական Ռեզերֆորդի կատարած բազմամյա փորձերի արդյունքում 1911թվականին բացահայտվեց ատոմի կառուցվածքը։ Ըստ Ռեզերֆորդի ատոմը իր կառուցվածքով նման է Արեգակնային համակարգի։ Ինչպես մոլորակներն են պտտվում Արեգակի շուրջը, այնպես էլ էլեկտրոններն են ատոմի մեջ պտտվում միջուկի շուրջը։ Այդ պատճառով էլ Ռեզերֆորդի կողմից առաջարկված ատոմի կառուցվածքի մոդելն անվանեցին մոլորակային մոդել։
Դուրս գրիր բոլոր բայերը և որոշիր՝ ինչ խոնարհման են պատկանում։ Ասում են, որ գրտնակը սկզբում եղել է հացահատիկի հայոց աստվածուհի Աշորայի ձեռնափայտը: Բայց դա սովորական գավազան չէր: Հենց որ հայոց աշխարհում մեկը հացի մնացորդը կամ նույնիսկ փշուրը դեն էր նետում` աղբին խառնելով, աստվածուհու ձեռքից ձեռնափայտը դուրս էր թռչում` հասնում և հարվածում հացն անարգողի ճակատին ու ետ գալիս աստվածուհու մոտ: Գրտնակն այդպես կլորիկ ու թմբլիկ է դարձել սրա-նրա ճակատին թմփացնելով: Հետո այնպես եղավ, որ մարդիկ սովորեցին հացի ոչ մի փշուր դեն չնետել և աստվածուհին իր ձեռնաձայտը նվիրեց մարդկանց:
